Thông tin chung
Đái tháo đường tuýp 1 (tiểu đường tuýp 1) thường xảy ra ở tuổi niên thiếu, người trẻ và cũng có thể xuất hiện ở nhiều lứa tuối. Các yếu tố làm gia tăng nguy cơ mắc tiểu đường tuýp 1 thường là: di truyền, cơ chế tự miễn hay khởi phát do yếu tố môi trường (tiếp xúc với vi rút nào đó gây phá hủy tế bào tiết Insulin của tuyến tụy - một loại hormon giúp đường (glucose) từ máu đi vào các mô, duy trì độ ổn định của đường huyết).
Các dấu hiện nhận biết:
Có thể bao gồm:
- Tăng khát nước và đi tiểu thường xuyên.
- Tăng đói nhiều.
- Giảm cân
- Mệt mỏi và dễ cáu kỉnh.
- Tầm nhìn mờ.
Phương pháp điều trị và thuốc:
Đái tháo đường tuýp 1 có thể coi là một bệnh mãn tính và điều trị cần là một cam kết suốt đời. Khác với các bệnh lý nặng như ung thư, HIV vv... đái tháo đường tuýp 1 không phải là "án tử hình". Nếu kiểm soát tốt đường huyết, người bị Đái tháo đường tuýp 1 có thể sống thọ, nếu là trẻ em vẫn được học tập, vui chơi, phát triển theo đúng độ tuổi, khi trưởng thành vẫn có thể làm việc, sinh hoạt, kết hôn, sinh nở như bình thường. Gia đình và người bệnh trong giai đoạn đầu bị bệnh cần vượt qua được ngưỡng tâm lý này, tìm hiểu thêm về bệnh lý để có thể phối hợp kiểm soát tốt đường huyết.
Do tuyến tụy không còn khả năng tiết insulin nên yếu tố tiên quyết là Bệnh nhân, người nhà bệnh nhân cần tuân thủ tiêm insulin. Các insulin được sử dụng hiện nay có khá nhiều loại: tác dụng nhanh (Novorapid, Apidra, Humalog R), tác dụng bán chậm, tác dụng chậm vv... hay dạng hỗn hợp nhưng đều cố gắng muốn đạt mục đích chung là bắt chước sự tiết insulin của tuyến tụy.
Phương pháp tiêm insulin dưới da phổ biến hiện nay:
- Tiêm nhiều mũi bằng xi-lanh.
- Bút tiêm insulin.
- Cổng tiêm insulin gián tiếp
- Bơm insulin dưới da liên tục.
1. Với hình thức tiêm bằng bút hay xi-lanh: Bệnh Nhân cần chú ý được tập huấn để tiêm đúng và đủ lượng insulin được chỉ định. Đây có thể coi là một cải tiến tốt so với trước đây.
Tiêm insulin bằng bút tiêm
Hạn chế của phương pháp này là bệnh nhân đái tháo đường tuýp 1 thường là trẻ em, người trẻ vv... vẫn còn đi học, đi làm. Việc kiểm soát đường huyết sẽ trở nên khó khăn hơn khi BN hay bỏ mũi tiêm do sự bất tiện tại nơi công cộng, các bữa ăn gần nhau quá khiến bị chồng liều vv... Lựa chọn tiêm 2 mũi hỗn hợp thay thế cho tiêm 4 mũi có thể được coi là giải pháp tạm thời, tuy nhiên kết qua kiểm soát đường huyết nhiều khi không đạt được như mong muốn.
Ngoài ra, do việc sử dụng bút tiêm liên tục, sau một vài năm, phần mô tại vị trí tiêm (bụng) thường bị loạn dưỡng mô mỡ, khiến cho việc hấp thu insulin trở nên khó hơn, bác sĩ thường phải chỉ định tăng liều trong những thời gian sau hay phải tìm các vị trí khác thích hợp trên cơ thể để tiêm insulin.
2. Với hình thức tiêm qua cổng tiêm insulin (i-Port Advance): được coi là một cải tiến đáng kể so với bút tiêm thông thường khi người bệnh chỉ cần gắn 1 cổng tiêm trên da trong suốt 3 - 5 ngày. Mọi mũi tiêm đều thông qua cổng tiêm này. Ưu điểm của phương pháp là liều tiêm đưa vào đủ, đúng như chỉ định, không đau và Bệnh Nhân có thể tiêm nhiều mũi trong ngày. Nhược điểm của phương pháp là không tự động tính toán loại trừ được lượng insulin còn dư từ mũi bolus trước.
Tiêm qua cổng tiêm insulin (i-Port Advance)
3. Bơm insulin dưới da liên tục: là phương pháp tiên tiến nhất trên thế giới hiện nay, bắt chước gần giống sự hoạt động của tuyến tụy. Ở các nước phát triển, 70% Bệnh nhân Đái tháo đường tuýp 1 được sử dụng phương pháp này và được bảo hiểm chi trả gần như hoàn toàn, đặc biệt khi có những thống kê sau 05 năm về tổng chi phí điều trị cho 01 Bệnh nhân Đái Tháo đường tuýp 1 dùng bơm thấp hơn có ý nghĩa với nhóm bệnh nhân dùng bút tiêm (do phải điều trị các biến chứng nhiều ở nhóm dùng bút).
.png)
Bơm insulin dưới da liên tục
Hiện nay, trên thế giới, có nhiều nghiên cứu lớn đánh giá ưu điểm của phương pháp này (vd: http://www.diabetologia-journal.org/files/Johnson.pdf) và khẳng định tính ưu việt trong kiểm soát đường huyết cho Bệnh nhân và Bệnh nhân được "giải phóng" - sống và sinh hoạt như thông thường. Tuy nhiên, phương pháp này cần sự phối hợp chặt chẽ của bệnh nhân và đào tạo của nhà sản xuất đặc biệt trong 02 tuần - 3 tháng đầu. Tại Việt Nam, kỹ thuật cao này đã được chuyển giao và bắt đầu áp dụng tại một số Bệnh viện lớn như Viện Nhi Trung Ương, Bệnh Viện Bạch Mai vv...
Ngoài điều trị bằng thuốc, còn cần chú ý đến các yếu tố:
- Tập thể dục thường xuyên và duy trì trọng lượng khỏe mạnh.
- Ăn thực phẩm lành mạnh.
- Theo dõi lượng đường trong máu: Theo phương pháp đo đầu ngón tay ngắt quãng hay phương pháp theo dõi đường huyết liên tục 24h (http://vianpharma.vn/san-pham/thiet-bi-theo-doi-duong-huyet-lien-tuc.htm)
Readmore: Máy đo đường huyết , Bơm Insulin